قطعا شما نیز شنیده‌اید که نماد یک شرکت مشمول دستور رفع گره معاملاتی شده است. اصطلاحی که به گوش بسیاری از فعالان بازار سرمایه آشنا است اما مفهوم گره معاملاتی چیست و رفع گره معاملاتی چگونه انجام می‌شود؟
گره معاملاتی چیست؟
گره معاملاتی در بازار بورس یعنی نماد معاملاتی با وجود صف خرید یا صف فروش، به مدت ۱۰ روز پیاپی کمتر از حجم مبنای تعیین‌شده معامله شود. به زبان ساده‌تر در بازار بورس با توجه به محدودیت دامنه مجاز نوسان برای نمادها، معاملات در نمادهای معاملاتی با نقدشوندگی کمتر، به کندی پیش می‌رود. این کندی روند معاملات نیز ممکن است به تشکیل صف‌های سنگین خرید و فروش در این دسته از نمادها شود.
در این شرایط دور از ذهن نیست که وضعیت قیمتی این سهم‌ها در روزهای معاملاتی آینده تغییر چندانی نکند. این وضعیت نماد را در شرایط قفل در صف‌های خرید و فروش مواجه می‌کند؛ شرایطی که عملا هیچ معامله‌ای در نماد معاملاتی صورت نمی‌گیرد.
در این شرایط می‌گوییم که نماد با گره معاملاتی مواجه شده است. این نماد، مشمول دستور رفع گره معاملاتی خواهد شد.
رفع گره معاملاتی در بورس
برای رفتن نماد به وضعیت گره معاملاتی حالت‌های متفاوتی وجود دارد:
۱. اگر نماد تعداد سهامی معادل ۳ میلیارد و بیشتر از آن داشته باشد، چنانچه حجم معاملات روزانه در آن کمتر از یک برابر حجم مبنای آن باشد و نماد برای ۵ روز معاملاتی مورد معامله قرار نگیرد، به وضعیت گره معاملاتی وارد می‌شود. برای آن دسته از نمادهایی که تعداد سهام آن‌ها از ۳ میلیارد کمتر است، حجم معاملات روزانه‌ای کمتر از دو برابر حجم مبنا، نماد مذکور را به وضعیت گره معاملاتی خواهد برد. البته در این شرایط اگر متوسط حجم معاملات نماد کمتر از ۵ درصد حجم مبنای آن باشد نیز نماد می‌تواند وارد وضعیت گره معاملاتی شود.
۲. اگر تمامی معاملات یک نماد معاملاتی طی ۵ جلسه معاملاتی متوالی در سقف یا کف دامنه نوسان روزانه قیمت باشد، نماد به وضعیت گره معاملاتی دچار می‌شود.
دستورالعمل رفع گره معاملاتی، با هدف روان‌تر کردن معاملات در نمادی که در صف خرید یا صف فروش قفل شده است و عملا هیچ معامله‌ای در آن انجام نمی‌شود، طراحی شده است.
تا این جا با شرایط دچار شدن نماد به وضعیت گره معاملاتی آشنا شدیم. حال باید بررسی کنیم که برای رفع گره معاملاتی در نماد چه اقداماتی صورت می‌گیرد. برای خارج شدن نماد از این وضعیت باید تغییراتی در نحوه سفارش‌گیری آن صورت گیرد.
نمادی که دچار وضعیت گره معاملاتی شده است، در مرحله پیش گشایش در روز معاملاتی بعد، با دامنه نوسانی معادل با دو برابر حالت عادی برای انجام معامله آماده می‌شود. در محاسبه قیمت پایانی برای نمادی که بیش از ۵ جلسه درگیر با صف خرید یا صف فروش بوده است، حجم مبنا حذف می‌شود.
نکاتی در مورد گره‌های معاملاتی
_ در مورد گره‌های معاملاتی در شرکت‌هایی که تعداد سهام آن‌ها از ۱۵۰ میلیون سهم کمتر است، بعضی از قوانین می‌تواند بنا به تشخیص و نظر مدیر عامل سازمان بورس اعمال نشود.
_ نمادهای فرابورسی تا قبل از سال ۹۸ به دلیل داشتن حجم مبنای ۱، از قانون گره معاملاتی مستثنی بوده‌اند. بنابراین نمادهای فرابورس شامل دستورالعمل رفع گره معاملاتی نمی‌شدند. از اسفند ۹۸ قانون حجم مبنا برای نمادهای فرابورسی اجرایی شد و حجم مبنای آن‌ها با فرمولی مشخص محاسبه شد. بنابراین در حال حاضر نمادهای فرابورسی نیز مشمول دستورالعمل‌های مربوط به رفع گره معاملاتی می‌شوند.
_ اگر طی مدت زمان حراج ناپیوسته معامله‌ای در نماد صورت نپذیرد یا معاملات دوره حراج ناپیوسته توسط سازمان بورس تایید نشود، به تشخیص سازمان بورس مجدد حراج ناپیوسته تکرار می‌شود. به این منظور پس از اطلاع رسانی، حراج ناپیوسته یک بار دیگر در همان جلسه معاملاتی یا در ابتدای جلسه معاملاتی بعد امکان تکرار دارد. در صورتی که بنا به هر دلیلی معامله در نماد از طریق حراج ناپیوسته انجام نشود و کشف قیمت صورت نگیرد، آخرین قیمت پایانی سهم، قیمت مرجع در دوره حراج پیوسته خواهد بود.
_ در زمان عرضه حق تقدم‌هایی که برای اولین بار پس از افزایش سرمایه به سهامداران تخصیص پیدا می‌کند، در صورت عدم کشف قیمت پس از برگزاری دو نوبت حراج ناپیوسته، حراج تا کشف شدن قیمت تکرار می‌شود اما در زمان عرضه حق تقدم‌های استفاده نشده، حراج ناپیوسته از شروع عملیات حراج آغاز شده و تا پایان جلسه معاملاتی ادامه پیدا می‌کند.
اطلاع از گره معاملاتی در نماد
نمادهایی که مشمول گره معاملاتی شده‌اند، در انتهای ساعت کاری معاملاتی مشخص می‌شوند. وضعیت نمادها با نرم‌افزارهای مخصوص سازمان بورس فیلتر می‌شود. پس از آن حداکثر تا ساعت ۱۶ روز معاملاتی نتیجه را به روش‌های مختلف به اطلاع سهامداران می‌رسانند.
سهامداران می‌توانند از طریق سامانه معاملات آنلاین کارگزاری‌ها، پیام ناظر بازار در سایت tsetmc یا از طریق سایت سازمان بورس متوجه شوند که آیا نماد من نظرشان در وضعیت گره معاملاتی است یا خیر.
سخن آخر
پس از اجرایی شدن قانون گره معاملاتی و دستورالعمل‌های رفع آن، مشخص شد که این اتفاق در صورت اجرای صحیح مقررات، به نفع بازار سرمایه و سرمایه‌گذاران این بازار است. روشن است که ساز و کار این قانون به افزایش نقدشوندگی سهام کمک زیادی کرده است. علاوه بر این، اجرایی شدن آن از سفته‌بازی، رشد بی‌دلیل یا دستکاری برای ایجاد افت مصنوعی در قیمت سهام جلوگیری می‌کند. بنابراین می‌توان گفت که اجرایی شدن این قانون به طور کلی از سهامداران خرد در مقابل دلالان سهام محافظت می‌کند.
نظر شما